Historia parafii

Kościół parafialny pod wezwaniem Świętej Trójcy został wzniesiony w latach 1640-1645 z inicjatywy biskupa krakowskiego Jakuba Zadzika, budowę dokończył jego następca na tronie biskupim Piotr Gembicki. Jest to świątynia wzniesiona w stylu wczesnobarokowym, w typie bazylikowym. Kościół jest trójnawowy, prezbiterium jest nieco niższe od nawy głównej, jednoprzęsłowe, zamknięte półkolistą absydą. Do naw bocznych przylegają „późniejsze" kruchty, przy fasadzie zachodniej znajduje się półkolista wieżyczka mieszcząca schody prowadzące na chór muzyczny i strych. Do bryły kościoła przylega od północy murowana zakrystia, od południa zaś składzik. Cała świątynia jest oszkarpowana, nakryta dwuspadowym dachem (nawy boczne pulpitowym) zwieńczonym neogotycką sygnaturką. Fasada kościoła dzieli się na dwie kondygnacje, przedzielone stylizowanymi podwójnymi pilastrami. Górna kondygnacja ujęta została w wolutowe spływy i obeliski na postumentach, fasadę wieńczy trójkątny szczyt. Wejście do świątyni zdobi późnorenesansowy portal, nad którym umieszczono tablicę fundacyjną z herbem Korab i datą 1645. Dodatkowym elementem zdobiącym fasadę są trzy kartusze z przedstawieniami herbów: Nałęcz (biskupa Gembickiego), Orłem (wazowskim) oraz trzecim, którego nie sposób zidentyfikować ze względu na poważne zniszczenia.

Wnętrze świątyni przedstawia bazylikowy charakter, nawy boczne oddzielają od nawy głównej filarowe arkady, ściany świątyni są opilastrowane, sklepienia kolebkowo krzyżowe ozdobione dekoracją stiukową w typie lubelsko-kaliskim z motywami ramowymi, przedstawieniami serc i anielskich główek. Wyposażenie świątyni przedstawia się niezwykle bogato, ołtarz główny z 1729 roku zdobią rzeźby przedstawiające św. Piotra i Pawła (pochodzą one z warsztatu krakowskiego rzeźbiarza - Antoniego Frączkiewicza) oraz grupa przedstawiająca Trójcę Świętą (w zwieńczeniu ołtarza). W ołtarzu znajduje się obraz przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem namalowany przed rokiem 1670. Do wyposażenia świątyni zalicza się także osiem ołtarzy bocznych z przedstawieniami: św. Anny Samotrzeć i św. Jana Chrzciciela, św. Józefa z Dzieciątkiem, św. Jana Nepomucena, Matki Boskiej Szkaplerznej i św. Stanisława, św. Judy Tadeusza i św. Macieja, św. Stanisława Kostki, św. Barbary, znajdujących się przy filarach międzynawowych. Ambona pochodzi z II ćwierci XVIII wieku, jej baldachim wieńczy popiersie Chrystusa. W kościele znajduje się także marmurowa chrzcielnica z herbem Korab z roku 1640. Przejścia z prezbiterium do zakrystii i składziku oraz do naw bocznych zdobią cztery portale uszate. Drzwi do składziku posiadają stary zamek, zachowała się również kłódka z roku 1616. Łuk tęczowy zdobi dekoracyjna belka z rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego. Zachowały się również XVII-wieczne kopie czterech obrazów przedstawiających biskupów krakowskich: Andrzeja Lipskiego, Jana Alberta Wazy, Jakuba Zadzika i Piotra Gembickiego. Licznie reprezentowana jest sztuka funeralna, możemy zobaczyć liczne epitafia poświęcone pamięci: Zuzanny Śliwskiej (zmarłej w roku 1651 r.), Jakuba Promnickiego (z II połowy XVII wieku), Macieja Lorkowicza (z 1677 r.), Cypriana Józefa Langi (z 1757 r.), Kaspra Brudzińskiego (z 1825 r.), Wawrzyńca Malanowicza. Z wyposażenia liturgicznego zachowały się do naszych czasów: XVIII-wieczna monstrancja, dwie rokokowe laski procesyjne, kielichy z roku 1630 i 1747 oraz z I połowy XIX w., ornaty z XVII i XVIII w., barokowa puszka, pacyfikał (relikwiarz) wykonany w stylu regencji, barokowa rzeźba przedstawiająca Chrystusa Zmartwychwstałego.

Świątynia otoczona jest starym murem z otworami strzelniczymi od północy. Do kompleksu kościoła Trójcy Świętej zaliczamy także dzwonnicę oraz plebanię. Murowana dzwonnica z I połowy XVIII wieku zbudowana została na planie kwadratu, jest to budowla dwukondygnacyjna, opilastrowana na narożach, nakryta barokowym hełmem. Wnętrze kryje trzy dzwony: jeden z roku 1740 oraz dwa z 1743, odlane w Gdańsku przez Emanuela Wittwerka. Plebania wzniesiona została około roku 1920.

Nieopodal plebani znajduje się XVII-wieczny budynek związany z ariańską historią miasta. Jest to budowla murowana, jednokondygnacyjna, podpiwniczona, jedno z pomieszczeń nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Kościół poreformacki pod wezwaniem św. Anny został wzniesiony w latach 40-tych XVII wieku. Zakon reformatów został sprowadzony do Rakowa w roku 1641, jednak po kilku latach (przypuszczalnie przed rokiem 1649) tutejszy konwent skasowano. Pozostały do dnia dzisiejszego kościółek został wzniesiony w stylu barokowym, jest to budowla orientowana, otoczona starym murem. Fronton świątyni został ujęty w pary pilastrów, wieńczy go szczyt (z przełomu XVII/XVIII w.) o falistym wykroju z wolutami. Okna zamknięte są półkoliście, budowla nakryta jest dwuspadowym dachem (za wyjątkiem prezbiterium, które nakrywa dach namiotowy).

Korpus świątyni przedstawia wyraźny podział na dwie części, nawa główna podzielona jest dwuprzęsłowo, prezbiterium (na planie wieloboku) o wnętrzu półkolistym. Wyposażenie przedstawia charakter jednolity, późnobarokowy (XVIIIwieczny) Ołtarz główny poświęcony jest św. Annie, obraz umieszczony w ołtarzu przedstawia patronkę kościoła w otoczeniu świętych Józefa i Jana Chrzciciela. Dodatkowo zachowały się XVIII-wieczne obrazy przedstawiające scenę Ukrzyżowania oraz św. Stanisława i św. Barbarę. Łuk tęczowy zdobi późnobarokowy krucyfiks.

Do naszych czasów przetrwał oryginalny układ urbanistyczny z zachowanymi rynkami głównym i ma- łym, zachowały się również budynki z początkowego - ariańskiego - okresu istnienia miasta, poza budynkiem znajdującym się przy kościele Świętej Trójcy, przetrwał do naszych czasów tzw. „Dom Wójta". Budynek ten pochodzi prawdopodobnie z przełomu XVI i XVII wieku, jest on murowany, parterowy, podpiwniczony. Wzniesiono go na rzucie wydłużonego prostokąta, dzieląc jego wnętrze na cztery izby nakryte różnorodnymi sklepieniami. Dwa pomieszczenia znajdujące się w północnej części budynku zdobi sklepienie kolebkowo-krzyżowe, izba południowa (biegnąca przez całą długość budynku) nakryta jest kolebkowo z lunetami, dodatkową ozdobę stanowi stiukowa dekoracja żebrowa z rozetami. We wspomnianym pomieszczeniu zachowało się również okienko z oryginalnym późnorenesansowym obramieniem z przełomu XVI-XVII wieku. Dom ten posiada wyjątkowo bogatą i ciekawą historię. W I połowie XVII wieku stanowił własność Jana Siekierzyńskiego, w roku 1634 został zakupiony za kwotę 200 złotych polskich przez Samuela Goryszowskiego (apte-karza i wójta Rakowa). Następnie dom ten przeszedł w ręce starosty radzyńskiego Andrzeja Mokrowskiego, właściciela połowy miasta, który sprzedał go w 1683 r. rodzinie Kuraszewiczów. Nowi właściciele na kupno budynku zaciągnęli dług w wysokości 471 złotych polskich u Dawida Kraua. Ten z kolei na łożu śmierci, przechodząc z kalwinizmu na katolicyzm przekazał ten dług kościołowi rakowskiemu. W roku 1757 Jan i Ignacy Kossowscy odstąpili kamienice rodzinie Praszkiewiczów, przeznaczając ją na szynk trunków wszelakich.

Przewodnik po gminie Raków i produktach lokalnych obszary LGD "Białe Ługi"

Poniżej zamieszczamy również skan stron z dzieła "Monografie kościołów w dekanacie opatowskim" autorstwa ks. Jana Wiśniewskiego z 1908r.